Phong thủy từ thời xa xưa tới hiện đại

Từ xa xưa, người phương Đông đã nuôi dưỡng niềm tin trong triết lý "Nhất mệnh, nhì vận, tam phong thuỷ, tứ âm đức, ngũ độc thư". Trong triết lý này, không chỉ nhấn mạnh vào vận mệnh mà còn đề cao khả năng thay đổi cuộc sống của chúng ta, với một trong những yếu tố quan trọng là phong thủy.

Từ việc áp dụng trong những lĩnh vực quan trọng như xây dựng nhà cửa, lựa chọn nơi mai táng hoặc định vị đất đai, phong thủy đã trở nên phổ biến hơn với niềm tin hiện đại như ảnh hưởng của biển số xe, số điện thoại, và nhiều yếu tố khác đến tài vận của con người. Vậy phong thủy, trong bối cảnh này, là gì?

Phong thủy nghĩa là gì?

Phong thủy học là một lĩnh vực nghiên cứu về kiến trúc và địa lý, nhìn nhận mối liên hệ "vô hình" giữa vũ trụ, trái đất và con người, thường được gọi là "khí".

Cư sĩ Thiện Nghiệp Trịnh Văn Mười (sinh năm 1940) đã đề xuất trong tác phẩm "Khái niệm Phong thủy" nhằm giải thích và khắc phục những hiểu lầm phổ biến về phong thủy.

Phong thủy không chỉ là gió và nước như mọi người thường nghĩ, mà thực ra là sự tỏa ra của một loại "khí lực" thiên nhiên từ các yếu tố như núi sông, đất đai, nước biển, nhà cửa, ruộng vườn. Để nhận biết được điều này, người ta cần có kiến thức địa lý và kinh nghiệm luyện tập để có thể nhận biết bằng trực giác và cảm xạ. Phong thủy không chỉ là hữu hình hoặc vô hình, mà là sự nhận thức thông qua trực giác, phụ thuộc vào trình độ, căn cơ và thiên tư của mỗi người.

Trong phần này, Cư sĩ Trịnh Văn Mười nhấn mạnh rằng khái niệm "khí" không chỉ đơn thuần là hơi, không khí hay năng lực. Đối với người Việt Nam, "khí" mang nhiều ý nghĩa khác nhau, và mỗi người có thể hiểu theo cách riêng của họ. Các ví dụ như "âm khí" ở nơi bãi tha ma, "sát khí" ở bãi chiến trường, "tử khí" ở nhà xác hoặc bệnh viện, "linh khí" của một ngôi đền, và "thần khí" của một người điên loạn...

Theo quan niệm phong thủy, "khí" được xem như nguyên thủy của vũ trụ, từ sự vô hình đến sự hữu hình, tạo nên sự hiện hữu của trời đất. Khí được coi là nguồn gốc của thiên nhiên, và khi nó phát tán mà không thể nhìn thấy được, được gọi là "thái hư". Thái hư được coi là bản thể của khí, là nguyên gốc của vũ trụ và mọi vật. Khí được xem là nguyên tố tạo nên mọi thứ trong vũ trụ, và toàn bộ tiến hóa của vũ trụ được coi là sự phát triển của khí.

Trong sách Táng thư của Quách Phác đời Tấn, có câu: "Khí nếu theo gió thì tán, gặp nước thì tụ, người xưa biết cách khiến khí tụ lại mà không bị rối loạn, lưu thông mà có chỗ dừng, vì vậy được gọi là phong thủy."

Chuyên gia phong thủy Vũ Đình An đã đưa ra một quan điểm đơn giản và gần gũi: "Phong là gió, là không khí để hít thở, và cuộc sống chính là việc hít vào và thở ra. Thủy là nước, chiếm 70% cơ thể con người và 71% bề mặt trái đất. Nước nuôi dưỡng vạn vật mà không cạnh tranh, nó gặp núi thì tránh vòng, gặp chỗ thấp thì ngưng tụ. Không có hình dạng nhất định, nước có thể là bất kỳ hình dạng nào và không màu sắc cụ thể, nên có thể có mọi màu. Nước có khả năng làm sạch mọi thứ và tự làm sạch chính nó, trở về đại dương bao la."

Từ đó, có thể kết luận rằng phong thủy là một hệ thống dựa trên việc quan sát các vật thể, sức mạnh của thiên nhiên, bao gồm trời (biểu thị thời gian) và đất (biểu thị không gian bên trong và bên ngoài), cùng với sự tương tác của "khí" giữa các yếu tố này. Dựa trên những quan sát đó, phong thủy được coi là một phương pháp để tìm kiếm và chọn lựa nơi ở hoặc địa điểm mai táng mang lại phú quý, phúc thọ và bình yên. Ở mức độ cao hơn, nhiệm vụ của phong thủy còn bao gồm việc cân bằng các yếu tố "khí" thông qua thiết kế và sắp đặt.

Tuy nhiên, phong thủy không chỉ đơn thuần là một yếu tố mà nó tổng hợp nhiều yếu tố khác nhau như địa hình, địa thế xung quanh nhà ở, thôn xóm, thành phố, mồ mả, hướng gió, nguồn nước, cùng với tọa độ hướng, hình dạng, và cấu trúc không gian xây dựng.

Giống như nhiều ngành khoa học kỹ thuật truyền thống khác ở khu vực Á Đông, thuật phong thủy cũng dựa vào dịch lý, thuyết âm dương và ngũ hành. Nó là một trong Ngũ thuật của Siêu hình học Trung Quốc và thuộc loại thuật xem tướng, nơi mà quan sát tướng mạo được thực hiện thông qua các công thức và phép tính.

3 trường phái phong thủy

Phong thủy, mặc dù cùng xuất phát từ Trung Quốc, nhưng lại chia thành nhiều trường phái với cách ứng dụng khác nhau. Theo Cư sĩ Thiện Nghiệp Trịnh Văn Mười, phong thủy địa lý được chia thành ba trường phái chính.

Nhật pháp môn, một trong ba trường phái phong thủy địa lý, phổ biến ở Bắc Kinh và Thượng Hải, tập trung vào việc sử dụng các nguyên lý âm dương, ngũ hành, nhị thập bát tú, thiên can và địa chi để dự đoán các ngày, giờ, tháng và năm nào sẽ tinh chiếu vào một địa điểm cụ thể, từ đó có thể biết được sự phát triển hoặc suy tàn của địa điểm đó vào thời điểm nào, từ đó quyết định thực hiện các công trình phù hợp.

Trong trường phái này, còn được gọi là Nhật pháp môn, cũng áp dụng hoàn toàn phong cách của Dịch học để dự đoán và phác họa những công việc sắp tới cho chủ nhân. Ví dụ, có thể sử dụng để đón lấy cơ hội và định hướng phát triển kinh doanh, hoặc tạm thời hạn chế các hoạt động kinh tế khi đã đạt đến đỉnh điểm của chu kỳ và bắt đầu vào giai đoạn suy thoái. Điều này giúp chủ nhân chờ đợi thời cơ mới để phát triển vào giai đoạn tiếp theo.

Trong Hình pháp môn, một trường phái được khai sáng ở Giang Tây, sự chú ý chủ yếu được đặt vào việc quan sát địa cuộc, bao gồm sông suối, núi đồi, và các yếu tố tự nhiên khác. Phương pháp này sử dụng tư duy suy diễn dựa trên kinh nghiệm của người thực hành để phân tích hình thù. Do dựa vào kinh nghiệm và sự tưởng tượng của người thực hành, Hình pháp môn thường khó đạt được sự đồng thuận, và có thể dẫn đến những giải thích và nhận định không thống nhất.

Trong Lý pháp môn, một trường phái phát triển mạnh ở Phúc Kiến và Triết Giang, sự chú trọng được đặt vào việc khám phá tâm ấn và sử dụng nguyên lý âm dương ngũ hành để xác định địa mạch của đất đai, các dãy núi, và các yếu tố tự nhiên khác. Qua việc xác định những vị trí có tính chất hung mạch và kiết mạch, Lý pháp môn giúp trong việc bố trí các công trình như nhà ở, bảo tàng, trường học, chợ quán (đương cơ), và các địa điểm an táng mồ mả gia tiên (âm trạch). So sánh Lý pháp môn với việc các thầy lương y kiểm tra mạch trước khi kê đơn thuốc, hoặc các thầy châm cứu xác định vị trí đặt kim vào các huyệt. Nếu không biết định huyệt thì không thể châm cứu, và nếu châm cứu mà không biết định huyệt thì có thể gây hại cho bệnh nhân.

Ứng dụng phong thủy

Ứng dụng phong thủy từ cổ chí kim thường đi kèm với nhiều câu chuyện mang màu sắc ảo diệu, làm cho người nghe vừa tin vừa ngờ. Tuy nhiên, nhận biết một vị thầy phong thủy có năng lực không dễ dàng. Theo Cư sĩ Trịnh Văn Mười, quá trình học tập của một người theo học phong thủy "chính truyền" rất khó khăn và tốn nhiều thời gian. Đó là qua ít nhất 3 năm về pháp tướng học, 3 năm về Dịch học, 5 năm lý thuyết cơ bản về ba trường phái chính của địa lý, và 5 năm thực địa để đúc kết kinh nghiệm. Đây là quy trình mà mỗi học viên phải trải qua để hình thành chương trình riêng, phù hợp với chuẩn mực của nghề truyền thống. Phong thủy học pháp tướng không chỉ để xem tướng số mà còn để sử dụng như một hành trang đi sâu vào nghiên cứu về địa lý.

Phong thủy từ thời xa xưa

Đại sư phong thủy Quách Phác viết: "Trong phép phong thủy, có được tụ thủy là tốt nhất, tiếp theo là được tàng phong. 'Tàng phong, tụ thủy' chính là trạng thái tuyệt vời nhất của phong thủy. Tuy nhiên, đối với từng mục đích cụ thể, đánh giá về tốt - xấu có thể khác nhau."

Phong thủy được chia thành hai lĩnh vực chính là âm trạch (nơi chôn cất người chết, hay mồ mả) và dương trạch (nơi dùng cho mục đích xây dựng nhà cửa, đình chùa, miếu mạo, thôn xóm, làng mạc, thị trấn, thành phố...). Đồng thời, đối với từng người, phong thủy cũng cho phép tra cứu Trạch Quẻ để xác định 4 hướng tốt và 4 hướng xấu, từ đó lựa chọn hướng phù hợp cho việc bài trí, thiết kế như hướng nhà, hướng cửa, giường, bếp...

Trong phong thủy của nhà ở, hay còn gọi là dương trạch, có rất nhiều yếu tố cần xem xét như huyệt vị, quá trình xây dựng, hướng nhà, cấu trúc kiến trúc, và nội thất. Để tạo ra một không gian sống hòa hợp, cần phải xem xét tất cả các yếu tố này để tạo ra một phong thủy tốt cho ngôi nhà.

Từ các nguyên lý ban đầu về "khí" dùng để chọn đất và hướng, phong thủy tiếp tục phát triển bằng cách kết hợp với các nguyên lý truyền thống khác như nguyên lý cân bằng âm – dương, nguyên lý tương sinh tương khắc của ngũ hành, và nguyên lý tam tài thiên – địa – nhân (trời – đất – người)...

Phong thủy thời hiện đại

Chuyên gia Vũ Đình An cho rằng việc áp dụng phong thủy có thể bắt nguồn từ những quan sát thực tế. Ví dụ, tại Việt Nam, miền Trung và miền Bắc thường có gió mát vào mùa hạ, được định hướng chính là gió đông nam và tây nam, trong khi gió lạnh thường đến vào mùa đông từ phương bắc và đông bắc. Theo quy luật này, với bốn mùa không đổi, phong thủy thường được thiết lập để mở cửa nhà hướng đông nam, nam hoặc tây nam, từ đó tạo ra một không gian sống thoải mái với "hạ mát, đông ấm".

Chuyên gia phong thủy Vũ Đức Ninh, một thành viên Đại sư (Master) của Hiệp hội Phong thủy Thế Giới, cũng nhấn mạnh: "Sử dụng phong thủy hiệu quả trong cuộc sống tương tự như sở hữu một con ngựa chiến, giúp chúng ta tiến xa hơn một cách thuận lợi. Mọi người không nên coi phong thủy như một điều gì quá xa xỉ hoặc bí ẩn, mà nó chính là môi trường sống hàng ngày của chúng ta. Ví dụ, việc mẹ của Mạnh Tử chọn một căn nhà gần trường học để con có điều kiện học tốt hơn cũng là một ứng dụng phong thủy."

Trong ứng dụng phong thủy hiện đại, kỹ thuật phong thủy đã phát triển nhanh chóng và có khả năng áp dụng rộng rãi. Ngoài các nguyên lý truyền thống ban đầu, "công nghệ phong thủy" hiện đại đã bổ sung thêm các phương pháp khoa học như:

1. Nghiên cứu lý thuyết thuần túy, là việc áp dụng các nguyên lý của phong thủy kết hợp với các phương pháp logic và các kiến thức cơ bản của các lĩnh vực khoa học khác để giải quyết các vấn đề.

2. Nghiên cứu thực nghiệm trong phòng thí nghiệm, mô phỏng trên máy tính hoặc thực tế để thu được các kết quả mong muốn.

3. Tổng hợp nghiên cứu, kết hợp giữa lý thuyết và thực tế để đưa ra các kết luận chính xác và hiệu quả.

Ngoài việc áp dụng phong thủy vào các lĩnh vực như đất đai, nhà cửa, và mộ trạch, ngày nay, phong thủy còn được mở rộng ra các khía cạnh khác của cuộc sống. Những trào lưu "số đẹp" cho số điện thoại, số tài khoản ngân hàng, biển số xe, v.v., đang ngày càng trở nên phổ biến. Có những biển số xe được đấu giá với giá lên đến vài tỉ đồng hoặc vài chục tỉ đồng, và điều này cũng được chào đón bởi niềm tin rằng nó sẽ mang lại vận số tốt.

Với truyền thống và niềm tin lâu nay, phong thủy có vai trò cực kì to lớn trong nhiều khía cạnh của cuộc sống. Tuy nhiên, các nhà phong thủy học đều nhấn mạnh rằng phong thủy là quả, là duyên của mỗi cuộc đời con người, như Phật pháp đã nói: "chính báo" tốt thì "y báo" tốt. Điều này nghĩa là gốc của vấn đề vẫn là ở tâm đức của con người.

Ví dụ, Tả Ao - một bậc thầy địa lý Việt Nam, đã tìm được một huyệt quý ở ngoài hải đảo và muốn đưa di hài của mẹ đến đó để an táng. Tuy nhiên, khi gặp phải sóng to gió lớn, không thể đưa di hài đến huyệt được. Đến khi trời yên biển lặng, nơi đó lại nổi lên một bãi bồi. Tả Ao chỉ còn biết than thở: "Đây là hàm rồng, năm trăm năm rồng mới há miệng một lần trong một khắc. Trời đã không cho thì đúng là số rồi." Từ đó, Tả Ao cũng hiểu rõ hơn về phong thủy, nhận ra rằng dù giỏi địa lý cũng không thể thay đổi số mệnh. Bởi vì phúc báo của mẹ ông hoặc của dòng họ chưa đủ nên không thể được hưởng "phong thủy tốt".